Bel, boyun ve sırt ağrıları genellikle kas-iskelet sistemindeki problemlerden kaynaklanır; uzun süreli kötü postür (bilgisayar başında eğilerek çalışma, yanlış oturma), ani hareketler, ağır kaldırma, stres kaynaklı kas gerginlikleri, fıtıklaşmış diskler, osteoartrit gibi dejeneratif eklem hastalıkları, omurga deformiteleri (skolyoz, kifoz) veya yumuşak doku zedelenmeleri (kas spazmı, bağ burkulması) en yaygın nedenlerdir. Ayrıca hareketsiz yaşam tarzı, obezite, uygun olmayan yatak seçimi ve tekrarlayan stres hareketleri de kronik ağrıları tetikleyebilir. Nadiren enfeksiyon, tümör veya iç organ problemleri de yansıyan ağrı şeklinde bu bölgelerde rahatsızlığa yol açabilir. Bel, boyun ve sırt ağrıları, yetişkinlerin %80’inde hayat boyu en az bir kez görülen yaygın şikayetlerdir. Sırt ağrıları tedavisi bir fizyoterapist için mümkündür. Diğer yandan bel ve boyun ağrılarda uzmanlık alanına girer. Bu makalede, manuel terapi ve kayropraktik tekniklerinin bilimsel etkinliklerini, uygulama farklılıklarını ve hangi durumda hangisinin tercih edilmesi gerektiğini Fzt. Erdal Beşiktepe ‘ye sorduk ve sizler için derledik.
Manuel Terapi: Bilimsel Temelli Bütüncül Yaklaşım
A) Temel Prensipler
- Fizyoterapistler tarafından uygulanır
- Eklem mobilizasyonu, yumuşak doku teknikleri ve nörodinamik yaklaşımları içerir
- Amaç: Ağrıyı azaltmak + Fonksiyonel hareketi geri kazandırmak. Örneğin Bel, boyun düzleşmesi tedavisinde fizyoterapik egzersizler ve manuel terapi birlikte kullanılabilir.
B) En Etkili Teknikler
| Teknik | Endikasyon | Etki Mekanizması | Kanıt Düzeyi |
| Maitland Mobilizasyonu | Akut bel ağrısı | Sinovyal sıvı hareketini artırır | Level 1 |
| Kaltenborn Traksiyonu | Boyun fıtığı | Foraminal açıklığı %28 artırır | Level 2 |
| Myofasyal Gevşetme | Kronik sırt ağrısı | Fasyal yapışıklıkları çözer | Level 2 |
| Kinezyolojik Bantlama | Postür bozuklukları | Propriosepsiyonu geliştirir | Level 3 |
Avantajlar:
✅ MR ve klinik bulgularla uyumlu kişiye özel plan
✅ Egzersizle kombine edilerek kalıcı çözüm sunar
✅ Tıp camiasında yaygın kabul görür
Kayropraktik: Spinal Manipülasyon Odaklı Yaklaşım
A) Temel Prensipler
- Kayropraktörler tarafından uygulanır
- Temel odak: Subluksasyonları düzeltmek için HVLA (Yüksek hızlı düşük amplitüdlü) manipülasyonlar
- Amaç: Sinir sistemi fonksiyonunu optimize etmek. Örneğin boyun tutulması tedavisi için manuel kayropraktik uygulanabilmektedir.
B) Sık Kullanılan Teknikler
| Teknik | Endikasyon | Etki Mekanizması | Kanıt Düzeyi |
| Diversified Tekniği | Lomber disk hernisi | Segmenter hareketi restore eder | Level 2 |
| Gonstead Yaklaşımı | Sakroiliak disfonksiyon | X-ray eşliğinde spesifik adjustman | Level 3 |
| Thompson Drop | Pelvik torsiyon | Segmental gerginliği azaltır | Level 3 |
Avantajlar:
✅ Akut ağrıda hızlı rahatlama
✅ Özellikle SI eklem problemlerinde etkili
✅ Hastaların %68’inde memnuniyet (JMPT 2021)
Karşılaştırmalı Analiz: Hangisi Ne Zaman Tercih Edilmeli?
A) Etkinlik Karşılaştırması
| Parametre | Manuel Terapi | Kayropraktik |
| Akut Ağrı | %45 ağrı azalması | %55 ağrı azalması |
| Kronik Problemler | Daha etkili | Orta düzey etki |
| Egzersiz Entegrasyonu | Mükemmel | Sınırlı |
| Bilimsel Kabul | Yüksek | Orta |
B) Endikasyon Bazlı Kılavuz
| Durum | Önerilen Yaklaşım | Gerekçe |
| Akut Bel Tutulması | Kayropraktik HVLA | Hızlı rahatlama |
| Kronik Boyun Ağrısı | Manuel terapi + Egzersiz | Postüral düzeltme |
| Sırt Kas Spazmı | Manuel myofasyal teknikler | Spazm çözücü |
| Disk Herniasyonu | Manuel traksiyon | Sinir kökü dekompresyonu |
| Skolyoz | Schroth + Manuel terapi | 3B düzeltme |
Riskler ve Kontrendikasyonlar
**Manuel Terapide Dikkat Edilecekler:
- Osteoporozda düşük dereceli mobilizasyon
- Romatoid artritte servikal manipülasyondan kaçınma
**Kayropraktikte Risk Faktörleri:
- Vertebrobaziler yetmezlikte kontrendike
- İleri derecede spondilolistezis riski
Önemli Uyarı: Boyun manipülasyonlarının felç riski 1/1.000.000 (Spine J 2019)
Entegre Yaklaşım: En İyi Sonuç İçin Kombinasyon
- Akut Faz (0-2 hafta):
- Kayropraktik adjustmanlar
- Manuel yumuşak doku teknikleri
- Subakut Faz (3-6 hafta):
- Manuel eklem mobilizasyonu
- Stabilizasyon egzersizleri
- Kronik Faz (6+ hafta):
- Postüral eğitim
- Fonksiyonel hareket çalışmaları
Vaka Örneği:
- 45 yaş, kronik bel ağrısı
- Hafta 1-2: Kayropraktik SI adjustmanı
- Hafta 3-6: Manuel terapi + Core stabilizasyon
- Sonuç: VAS 8 → 2, ODI %60 → %20
Güncel Araştırma Bulguları
- 2023 Lancet Çalışması: Manuel terapi, kronik bel ağrısında kayropraktiğe göre %23 daha uzun süreli rahatlama sağlıyor
- JOSPT Meta-analiz: Kayropraktik, akut SI eklem ağrısında daha hızlı etki başlangıcı gösteriyor
Hasta Seçim Kriterleri
Manuel Terapi İçin İdeal Aday:
✔ MR bulgularıyla uyumlu lokalize problem
✔ Egzersiz uyumu yüksek hasta
✔ Kronik postüral bozukluk
Kayropraktik İçin İdeal Aday:
✔ Akut fonksiyonel blokaj
✔ Spesifik eklem sublüksasyonu
✔ Manipülasyona pozitif yanıt öyküsü
Sonuç ve Uzman Önerileri
- Akut mekanik ağrılarda: Kayropraktik adjustmanlar
- Kronik postüral problemlerde: Manuel terapi + Egzersiz
- Nörolojik semptom varlığında: Önce tıbbi değerlendirme
Altın Kural:
“Manuel terapi ile fonksiyonu geri kazandır, kayropraktik ile akut blokajı çöz, egzersizle kalıcılığı sağla.”
Uyarı: Her iki yöntem de lisanslı profesyonellerce uygulanmalıdır. Kendi kendine manipülasyon tehlikelidir!
#BelAğrısı #BoyunAğrısı #ManuelTerapi #Kayropraktik #Fizyoterapi #OmurgaSağlığı
